In de ogen van veel mannen staat potentie voor mannelijkheid. Bij de diagnose prostaatkanker is dan ook de eerste kwestie – na de vraag over de kansen op genezing – of na een operatie seks nog mogelijk is. De angst om erectieproblemen te krijgen is groot. Gelukkig vinden mannen de gang naar een seksuoloog steeds normaler. Seksuoloog Hester Pastoor: ‘Mensen zitten vaak vast in patronen, maar er zijn zoveel manieren om te vrijen’.
Voor de meeste mensen is het eigen seksleven niet het meest gemakkelijke gespreksonderwerp. Ze vinden het vaak intiem en privé om te praten over seks. De communicatie met de eigen partner is vaak al lastig, laat staan het delen van je seksuele gevoelens en ervaringen met een buitenstaander. Seksuoloog Hester Pastoor probeert de patiënten dan ook zoveel mogelijk op hun gemak te stellen. ‘Ik heb een open karakter en maak af en toe een grapje. Het is belangrijk dat je af en toe relativeert’.
De eerste vraag van mannen met prostaatproblemen is vaak hoe ze hun erectie terug kunnen krijgen. ‘Een prima vraag natuurlijk’, stelt Pastoor. ‘Ik overleg dan met de arts of dit medisch mogelijk is. Soms is het heel duidelijk; dan zijn tijdens de operatie aan de prostaat de zenuwen doorgesneden, maar zelfs met een zenuwbesparende operatie kunnen er erectieproblemen zijn. Maar, zeg ik dan, als dit niet gaat lukken wat betekent dit dan voor u? Gaandeweg het proces gaan ze inzien dat er ook andere manieren zijn van intimiteit en dat er verschillende manieren zijn waarop je kunt vrijen. Mannen zijn vaak prestatiegericht op seksgebied. Het gaat bij hen echt om de daad. Ze zoeken de oplossing van een erectieprobleem liever in een pilletje dan dat ze moeten praten. Vrouwen zijn vaak minder gericht op de ‘daad’ en meer gericht op vrijen en knuffelen. Alhoewel vrouwen ook van seks genieten, hebben ze over het algemeen gezien minder vaak zin in seks dan mannen. Ook voor vrouwen doet de wetenschap onderzoek naar een pilletje om meer zin te krijgen, maar dan blijft de vraag: heb je zin om dit pilletje in te nemen? Seks is en blijft een samenwerking tussen lichaam en geest’.
Penisrevalidatie
In de praktijk van Hester Pastoor komen mannen vaak met hun partner. ‘Deze kijkt vaak anders tegen het probleem aan en door samen open over dit onderwerp te praten, proberen we de puzzel te leggen. Waar zit het probleem precies? De communicatie tussen de stellen is regelmatig de hoofdzaak van het probleem’. Maar naast psychologische factoren zijn er meer hulpmiddelen om impotentie te verhelpen. Zo is het na een prostaatoperatie belangrijk om aan penisrevalidatie te doen. Dat gebeurt vaak niet omdat mannen door de operatie helemaal van slag zijn en hun hoofd niet staat naar vrijen. Het regelmatig stimuleren van de penis door bijvoorbeeld zelfbevrediging helpt om de penis sneller te laten herstellen’.
Medicatie
‘Viagra is misschien wel het bekendste medicijn voor erectieproblemen, maar sinds enkele jaren zijn er ook medicijnen als Levitra en Cialis op de markt. Cialis werkt als Viagra maar heeft als verschil dat er een dagelijkse lage dosis (5 mg) van het middel kan worden toegediend zo dat de erectiefunctie goed blijft. Het grote voordeel ten opzichte van Viagra is dat het niet hoeft te worden ingenomen vlak voordat je gaat vrijen. Het NU moet het gebeuren gaat er dan af en neemt daarmee de psychologische druk weg. Deze lage dosering heeft wel een week nodig om een spiegel op de bouwen, maar werkt daarna continu. Bij een hogere dosering werkt het middel binnen een half uur, maar blijft maar 36 uur werkzaam.
Hulpmiddelen
Als de prostaat in zijn geheel is verwijderd is het ook mogelijk om een injectie te zetten zodat de penis stijf wordt doordat het bloed in de zwellichamen wordt gezogen. Door de verwijdering van de prostaat kun je geen zaadlozing meer krijgen, maar door deze injectie kun je wel penetreren. Iets wat veel mannen niet weten is dat je zonder prostaat wel een orgasme kan krijgen. Ook behoort het operatief inbrengen van een penisprothese tot de mogelijkheden. Het is een soort implantaat in de penis. Dit werkt goed, maar een operatie geeft altijd enig risico. Een andere mogelijkheid is om steuncondooms te kopen waardoor de penis stijver is en hem dus makkelijk in kan brengen.
Op www.erectiestoornis.nl staan alle behandelmethoden omschreven. Pastoor: ‘Er zijn veel manieren om te vrijen zonder te penetreren. Stellen die altijd een goed seksleven hebben gehad, zijn niet gewend, zeker als een relatie al jaren duurt, om het goed te houden. Plotseling werkt het ‘apparaat’ niet mee. Dan moet je inventief zijn. Er zijn vele manieren om de genitale zones te stimuleren. Door vastgeroeste gewoonten hebben mensen vaak moeite om iets anders uit te proberen. De algehele tendens is toch het voortplanten en penetreren.
In mijn praktijk kwam eens een man van zeventig jaar met zijn vrouw van 55 jaar. Ze hadden altijd een prima seksleven gehad waarbij ze volop genoten. De man kreeg prostaatkanker die niet was te bestralen of te opereren. Hij kreeg een hormoonbehandeling om de tumorgroei te vertragen. Maar hierdoor krijg je het effect alsof je in de overgang bent. De hormoonproductie wordt stilgelegd waardoor je geen zin hebt en geen opwinding voelt. Dan is er weinig mogelijk behalve dat hij het nog leuk kan maken voor haar. Ze hebben dit geaccepteerd en hebben nog steeds een intieme relatie met vooral veel lol. Dat seks zou horen bij jong, mooi, stoer en gezond is een grote misvatting’.
Erectiestoornis
Impotentie houdt in dat een man tijdens seksuele opwinding geen of een onvoldoende erectie krijgt waardoor geslachtsgemeenschap niet mogelijk is. Dit erectieprobleem kan op elke leeftijd voorkomen, maar de kans wordt groter bij het ouder worden. Van de mannen van 65 jaar of ouder heeft een kwart te maken met erectieproblemen. Dit staat geheel los van het ‘minder zin hebben in vrijen’.
Hester Pastoor Hester Pastoor werkt sinds 2001 als psycholoog-seksuoloog NVVS (Nederlandse Vereniging voor Seksuologie) in de somatische sector. Bij het Amphia Ziekenhuis te Breda houdt zij zich bezig met patiëntenzorg. Ze werkt ook bij het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam, waar haar werk gericht is op zowel patiëntenzorg als onderwijs en onderzoek. Haar basisopleiding is psychologie. Na haar studie Klinische en Gezondheidspsychologie + Persoonlijkheidsleer in Leiden, is zij aan de Katholieke Universiteit Leuven (België) Familiale & Seksuologische Wetenschappen gaan studeren. Hier heeft zij vervolgens de postgraduaat opleiding Relatie-, Gezins- en Systeempsychotherapie doorlopen. Bij de RINO is ze werkzaam als hoofdopleider en -docent aan de Opleiding Seksuologie.