Slapen, we doen het allemaal en hebben het allemaal nodig. Tijdens de slaap herstelt het lichaam van de dagelijkse activiteiten. De spieren ontspannen en er worden nieuwe afweerstoffen aangemaakt. Slaap is ook belangrijk voor de ontwikkeling van het brein en geheugen. Om gezond te blijven is slapen net zo belangrijk als voeding en bewegen.
Maar goed slapen is lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. In het centrum voor slaapgeneeskunde (slaapcentrum) van ZGT kunnen patiënten terecht met slaap- en snurkproblemen. Vanuit verschillende vakgebieden werken zes slaapgeneeskundigen (somnologen) en twee somnotechnologen met elkaar samen in een team. Een somnotechnoloog is gespecialiseerd in het toepassen, uitlezen en interpreteren van slaapregistraties.
Susanne Jurg is neuroloog – somnoloog en Rutger Stroeve is KNO-arts – somnoloog. Zij vertellen graag meer over hun mooie vak. Susanne: “Bijna iedereen slaapt weleens slecht. Denk aan problemen met inslapen, ’s nachts wakker worden of veel te vroeg wakker zijn. Dit hoeft geen probleem te zijn. Pas als men er overdag regelmatig last van heeft spreken we van een slaapprobleem.” Mensen zijn dan overdag vaak moe, ongeconcentreerd en prikkelbaar. Wij zeggen vaak: ‘als je er niet over nadenkt, slaap je goed’. Een op de drie Nederlanders denkt er wel over na. Het houdt hen bezig of ze hebben er last van.
Slaap hygiëne
Anno 2023 slapen we per dag gemiddeld twee uur korter dan in 1993. Door onze moderne en technologische manier van leven hebben we altijd veel te doen. Daarom beknibbelen we nogal eens op slaap. Maar hierdoor ontstaan problemen zoals ziektes en ongelukken door concentratieproblemen. Onze huidige manier van leven vereist dat we onze slaap optimaal benutten. Susanne: “Hierbij kunnen de 3 R's: rust, reinheid en regelmaat goed helpen. Ga op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden op.”
“In de nacht wordt het slaaphormoon (melatonine) aangemaakt”, vult Rutger aan. “Dit kun je bevorderen door ongeveer twee uur voor het slapen gaan je activiteit af te bouwen. Nuttig dan ook geen dranken met cafeïne of alcohol meer. En vermijd LED schermen (blauw licht van televisie, tablets en smartphones). Door aanpassing in leefstijl kun je dus beter in slaap vallen. Als er sprake is van een aantoonbaar (lichamelijk) probleem is er vaak wel een behandeling nodig.”
Biologische klok
“Je slaapritme schuift naar achteren”, vertelt Susanne. “In de puberteit is het ongeveer twee tot drie uur verschoven. Maar een puber heeft acht tot negen uur slaap nodig. Voor pubers is vroeg opstaan dus echt moeilijker dan voor volwassenen. Naarmate je ouder wordt verschuift je slaapritme weer naar voren. Daarnaast is de biologische klok van avondmensen anders afgesteld dan die van ochtendmensen. Er zijn ook ‘extreme’ ochtend- en avondmensen. Dit kunnen we testen met een speekseltest, waarbij gekeken wordt naar de aanmaak van melatonine. Deze melatoninetest helpt ons om te bepalen of iemand een stoornis in het slaap-waakritme heeft. De stoornis kan met lichttherapie goed verholpen worden.”
Het slaapcentrum bevindt zich op onze locatie in Hengelo. In het centrum worden patiënten met stoornissen van de slaap en van de alertheid tijdens de dag onderzocht en behandeld. Voorbeelden van stoornissen zijn snurken, slaapapneu, chronische slapeloosheid (insomnie), overmatige slaperigheid overdag (hypersomnie), neurologische slaapstoornissen, Restless Legs Syndroom (RLS) en overmatig slaapmiddelgebruik. Ook kunnen kinderen hier terecht met slaapstoornissen.
Kinderslaapcentrum
Jonge kinderen in de groei hebben extra slaap nodig. Als een kind slaapproblemen heeft, dan heeft dat gevolgen voor het hele gezin. Alle gezinsleden hebben er last van. In het kinderslaapcentrum zoekt Nicole Wolters, kinderarts-somnoloog samen met andere medische specialisten naar de oorzaak van slaapproblemen bij kinderen en werken zij aan de oplossing ervan.
Onderzoek, diagnose en behandeling
Rutger werkt al 25 jaar bij ZGT: “Er gebeurt veel in dit ziekenhuis, ons centrum is uniek en daar zijn we trots op.” Er worden diverse slaaponderzoeken uitgevoerd en zo worden mogelijke oorzaken van stoornissen in het slaappatroon ontdekt. Denk aan het meten van lichaamsfuncties, zoals ademhaling en aantal ademstops per uur bij slaapapneu. Of het vaststellen van diverse slaapaspecten, zoals de slaapduur, het moment van inslapen en wakker worden. Rutger vervolgt: “Als de diagnose is gesteld, komen de medisch specialisten uit de verschillende disciplines samen met een behandelvoorstel. De specialisten vullen elkaar aan en komen zo tot de meest effectieve behandeling. Van de slaapritmestoornissen is 80% goed te behandelen.”
Voor iedereen
Rutger: “Er is dus vaak een oplossing. Jammer genoeg rust er op problemen als snurken nog steeds een taboe. Slaap is toch privé. Ik hoop dat mensen toch naar hun huisarts durven gaan. Zodat ze worden doorverwezen naar de juiste professional.” Soms kun je met kleine adviezen al zo veel bereiken”, aldus Susanne. “Ik ben nog steeds blij dat mijn collega’s mij hebben geïnspireerd voor dit mooie vakgebied. Het is een breed, praktisch en technisch vak. Slaap is van iedereen en is hard nodig voor herstel. Iemand die ziek is heeft meer slaap nodig. En als je te weinig slaapt ben je vatbaarder voor ziektes. Op de lange termijn kan slaaptekort zelfs leiden tot diabetes, hart- en vaatziekten en depressie. Slaaptekort is gevaarlijk. Zo mooi dat wij in ZGT het verschil voor onze patiënten kunnen maken. Want een goede nachtrust gun je iedereen!"
