Kwetsbaarheid bij ouderen betekent dat het lichaam minder goed in staat is zich aan te passen aan stressvolle situaties, zoals ziekte of letsel. Vroege opsporing helpt functieverlies te beperken en het risico op verwardheid (delirium) te verkleinen. Screening maakt het mogelijk om preventieve maatregelen te nemen. Dit zorgt voor betere kwaliteit van zorg voor deze kwetsbare patiëntengroep.
Voor ouderen met een acute ziekte is een screening op kwetsbaarheid belangrijk. Het vraagt veel kennis om de problemen die er zijn te herkennen en boven water te krijgen. Sinds begin dit jaar voeren de consultatief geriatrisch verpleegkundige (CGV) op de spoedeisende hulp (SEH) de Seniorcheck uit voor alle patiënten boven de 70 jaar. Tijdens kantoortijden is er altijd een geriatrieconsulent aanwezig op de SEH. Met hun expertise herkennen zij mogelijke kwetsbaarheden van de patiënt die invloed kunnen hebben tijdens een ziekteperiode. Bij opname op de verpleegafdeling geven zij adviezen. Maar ook bij ontslag naar huis kan de patiënt adviezen krijgen voor thuis.
We spraken met consultatief geriatrisch verpleegkundigen Anniek en Saskia over hun ervaringen. Anniek: “Om te bepalen hoe het gaat met een oudere patiënt stellen we hem vragen over geheugen, eerder doorgemaakte verwardheid tijdens ziek zijn, valincidenten en gezondheid. Daarnaast vragen we de patiënt wat voor hem belangrijk is. En wat voor hem kwaliteit van leven is. Door deze vragen te stellen, kunnen we inventariseren of er problemen zijn in het dagelijks leven en of extra zorg of andere hulp nodig is.”
Gerichte zorg
De vragen richten zich op de belangrijke aspecten van kwetsbaarheid. Bijvoorbeeld of de patiënt eerder een verwardheid heeft gehad, of de SEH-opname te maken heeft met een val of wegraking en of er functieverlies is. Bij functieverlies kan de patiënt niet meer lopen of de dagelijkse activiteiten niet meer uitvoeren. “Ook kijken we of de patiënt is afgevallen”, vult Saskia aan. “En we vragen familie en mantelzorgers naar veranderingen in het functioneren en gedrag van de patiënt. Maar ook hoe belastend de zorg voor hun naaste voor hen is.”
“Het herkennen van de signalen speelt een belangrijke rol in het bieden van gerichte zorg. Hierdoor kunnen we vroegtijdig ingrijpen en de zorg afstemmen op de behoefte van de patiënt. Dit draagt niet alleen bij aan beter herstel, maar ook een hogere kwaliteit van leven. Alleen als wij de persoonlijke wensen en behoeften van patiënten begrijpen, kunnen we hen de best mogelijke zorg bieden.”
Snelle verwijzing naar de juiste zorg
Anniek: “Gemiddeld zien wij 15 patiënten per dagdienst op de SEH. Van deze patiënten blijken er ongeveer 10 na de Seniorcheck kwetsbaar te zijn. Voor deze patiënten stellen we gerichte adviezen op om hun zorg zo goed mogelijk af te stemmen. Bij iedere patiënt kijken we breed naar hun problemen en de mogelijke toekomstige problemen. Dit helpt ons te bepalen welke preventieve maatregelen we kunnen inzetten bij opname, zoals fysiotherapie inschakelen of de diëtist betrekken. Bij ontslag kun je denken aan een doorverwijzing naar een geriatrische fysiotherapeut of praktijkondersteuner ouderenzorg. Zo zorgen we ervoor dat de patiënt de best mogelijke zorg krijgt, op het juiste moment.”
Rust, veiligheid en vaste rituelen
"Verwardheid verhoogt het risico op langdurige gezondheidsproblemen, vooral bij kwetsbare patiënten. Herstel naar het oude niveau kan moeilijk zijn. Daarom is het belangrijk om het vroegtijdig te herkennen en goed te behandelen.”
Om verwardheid te voorkomen zijn er verschillende maatregelen die helpen om rust en veiligheid te bieden. Zo zorgt een eenpersoonskamer voor minder prikkels en meer rust. Het kan helpen om de familie bij de patiënt te laten slapen. Maar ook het neerzetten van foto's van de familie in de kamer kan bijdragen. De gezichten en herinneringen bieden vertrouwdheid en geruststelling voor de patiënt. Daarnaast is het belangrijk om zoveel mogelijk gewoonten te behouden. Kleine dingen zoals, net als thuis, beschuit met honing als ontbijt kunnen verwarring verminderen en helpen bij het herstel.
Op de speciale delier-nazorgpoli van ZGT worden patiënten na hun ziekenhuisopname verder geholpen. Daarnaast kan er contact worden gelegd met de huisarts, praktijkondersteuner huisarts (POH) of een casemanager worden ingeschakeld.
Leer mij kennen
“Persoonlijke aandacht is zo belangrijk”, vertelt Saskia: “Om de patiënt beter te leren kennen, wordt bij een opname naar verschillende persoonlijke zaken gevraagd. Zoals woonplaats, (voormalig) beroep, familie, favoriete tv-programma, hobby's, huisdieren en lievelingsmuziek. Dit helpt het zorgteam op de afdeling om gerichte vragen te stellen naar dingen die belangrijk zijn voor de patiënt. Zo ontstaat er een persoonlijke band en kan de zorg zo goed mogelijk aansluiten bij de wensen en behoeften van de patiënt.”
Het werk van de geriatrieconsulenten is van onschatbare waarde voor de zorg van kwetsbare ouderen op de SEH. Door kwetsbaarheid vroegtijdig te herkennen, kunnen ernstige gezondheidsproblemen zoals verwardheid, ondervoeding of uitdroging worden voorkomen. Anniek: "Het is zo bijzonder om deze patiënten te ondersteunen, hen de zorg te bieden die ze nodig hebben en samen te zorgen voor hun welzijn."